Document Type : Research Article
Authors
1 Dept. of Mining, Geophysics & Petroleum, Shahrood University of Technology, Iran
2 Dept. of Engineering, Malayer University
Abstract
Keywords
Main Subjects
کانی کرومیت به دلایل اقتصادی و دارا بودن ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاص به عنوان یک فلز استراتژیک در صنایع متالورژی برای تولید فروکروم و فروسیلیکوکروم در ساخت فولاد ضد زنگ و فولاد آلیاژی و چدن، دیرگدازها و شیمیایی استفاده میشود. کاربرد وسیع این ماده علاوه بر صنعت فولاد، سبب شده که اکتشاف ذخایر معدنی کرومیت از اولویتهای اصلی اکتشاف مواد معدنی باشد. بنابراین استفاده از روشهای مختلف اکتشافی برای شناسایی این ماده معدنی سبب شناخت بهتر آن شده و هزینه عملیاتی و اجرایی استخراج را کاهش خواهد داد [1].
از آنجا که کانی کرومیت اختلاف چگالی قابل ملاحظهای با سنگهای میزبان دارد، میتوان از روش گرانیسنجی جهت اکتشاف این کانسارها بهره گرفت. یکی از مهمترین دلایل استفاده از گرانیسنجی در اکتشاف کانسارهای کرومیت شناسایی محدوده و تعیین محل تودههای کرومیت برای انجام حفاری اکتشافی است[2]. با استفاده از روشهای شناسایی لبه که به صورت فیلتر بر روی دادههای گرانی اعمال میشوند، میتوان محل تغییرات جانبی چگالی سنگها و مرز ساختارهای زمینشناسی، از جمله تودههای کرومیت در یک منطقه را مشخص نمود. تا کنون روشهای متعددی برای شناسایی لبه ارائه شده است [3-8].
در میان فیلترهای مختلف شناسایی لبه، فیلتر زاویه تمایل (Tilt angle) فیلتری است که کاربرد زیادی در شناسایی ساختارهای زیرسطحی دارد[8]. به کمک این فیلتر میتوان مرز ساختارهای زیر سطحی را به صورت کمی مشخص نمود، بدین ترتیب که مقدار زاویه تمایل بر روی مرز ساختارها برابر صفر است[4]. در سالهای اخیر دستگاههای گرادیومتر این امکان را فراهم کردهاست که همه مولفههای تانسور گرادیان گرانی[i] (GGT) را بتوان اندازهگیری کرد. بنابراین روشهای زیادی برای به نقشه درآوردن ویژگیهای ساختاری با استفاده از دادههای تانسورگرادیان میدان پتانسیل توسعه یافتهاند. برای مثال، تانسورهای افقی گرادیان گرانی برای مشخص کردن مرز واحدهای زمینشناسی به کار گرفته شدهاند[9]. در تحقیقی دیگر مرز ساختارهای زمینشناسی جنوب آلپ را با استفاده از تانسور گرادیانهای گرانی تعیین شده است[10]. روشی برای بررسی پدیدههای خطی با استفاده از مقادیر ویژه ماتریس هسین (Hessian) گرادیانهای افقی گرانی مشاهدهای یا محاسبهای از دادههای مغناطیس ارائه شده است. بررسیها نشان میدهد که دو تا از مقادیر ویژه این ماتریس دارای بیشترین انحنای مثبت و منفی هستند، مقدار ویژه دارای انحنای مثبت میتواند برای بررسی پدیدههای خطی استفاده شود و مقدار ویژه دارای انحنای منفی در تخمین عمق منابع ایجاد بیهنجاری مفید است[11]. بررسیها نشان میدهد جهت امتداد اجسام شبه دوبعدی میتواند با استفاده از بردار ویژه مرتبط با کمترین مقدار ویژه ماتریس تانسور گرادیان گرانی تخمین زده شود[12]. فیلتر انحنای تانسور گرادیان گرانی[ii] برای شناسایی ساختارهای زیر سطحی به کار گرفته شده است[13]. با استفاده از این فیلتر نیز میتوان مرز ساختارهای زیرسطحی را به صورت کمی مشخص نمود، بدین صورت که مقدار ویژه ماتریس انحناء گرادیان بر روی مرز ساختارها برابر صفر است. پژوهشها نشان داده مقدار ویژه کوچک برای تعیین مرز تودههایی با اختلاف چگالی مثبت به کار میرود و مقدار ویژه بزرگ برای شناسایی مرز تودههایی با اختلاف چگالی منفی به کار میرود. در همین راستا با تغییر رابطه محاسبه مقدار ویژه کوچک، میتوان مرز تودههایی با اختلاف چگالی مثبت و منفی را به طور کمی و همزمان تعیین نمود[14]. همچنین به منظور شناسایی لبه براساس مقادیر ویژه ماتریس گرادیان گرانی فیلتری ارائه شده است که با استفاده از آن میتوان مزر تودههای زیرسطحی عامل بیهنجاریهای مثبت و منفی گرانی را آشکار نمود. البته با استفاده از این روش میتوان مرز ساختارهای زیرسطحی را به شکل کیفی شناسایی نمود. از فیلتر انحنای تانسور گرادیان گرانی بیشتر برای شناسایی مرز ساختارهای زمینشناسی بزرگ مقیاس استفاده شده است[15]. از طرفی چون تکنولوژی ساخت دستگاههای گرادیومتر در همه کشورها وجود ندارد و به دلیل قیمت بالا در دسترس همگان نیست. از این رو، در سالهای اخیر روشهای محاسباتی برای به دست آوردن مولفههای تانسور گرادیان گرانی توسعه یافتهاند[16].