Document Type : Technical Note
Authors
1 Dept. of Mining, Urmia University, Iran
2 Dept. of Mining,University of Birjand, Iran
3 Dept. of Mining, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
Abstract
Keywords
Main Subjects
بخش معدن سبب ایجاد اشتغال، درآمدزایی و رونق اقتصادی میشود و در بسیاری از کشورها یکی از مهمترین مسیرها در پیشرفت اقتصادی است. بررسی محدودیتهای داخلی، افق زمانی و چشماندازها و سیاستهای کلان در ارتباط با معدنکاری، تدوین راهبردهای این بخش را امکانپذیر میسازد. بنابراین اولویتبندی و تصمیمگیری در بهرهبرداری از فعالیتهای معدنی به عنوان یکی از الزامات سیاستگذاری مؤثر در این بخش و به منظور سرمایهگذاریهای آینده ضرورت دارد.
تاکنون کاربردهای متعددی از تصمیمگیریهای چندمعیاره در حوزه مهندسی معدن ارائه شده است که از آن جمله میتوان به انتخاب مناسبترین الگوی آتشکاری[1]، انتخاب سنگشکن اولیه[2،3]، انتخاب روش معدنکاری[6-4]، تحلیل پایداری پلههای معادن روباز[7]، مدیریت ریسک ایمنی در معدنکاری زیرزمینی زغالسنگ [8]، انتخاب کامیون برای معدنکاری روباز[9] و انتخاب سیستم حمل و نقل مواد معدنی[10] اشاره کرد. با بررسی منابع علمی معتبر و موجود در زمینه اولویتبندی منابع معدنی، رتبهبندی مواد معدنی کشور با استفاده از روش شباهت به گزینه ایدهآل کلاسیک انجام شده است[11]. در این پژوهش، با در نظر گرفتن 29 زیرمعیار که عمدتاً شامل معیارهای اقتصادی، سرمایهگذاری و زیست محیطی بودند، به اولویتبندی مواد معدنی کشور با در نظر گرفتن 33 کانی، سنگ و عنصر معدنی پرداخته شده است. برای انجام رتبهبندی، ابتدا با استفاده از نظرات متخصصان بخش معدن کشور، درجه اهمیت هر یک از معیارها تعیین شده است. سپس امتیاز هر یک از منابع معدنی در دو حالت مختلف شامل وزندهی بر مبنای نظرسنجیها و نیز وزندهی یکسان به همه معیارها، تعیین شده است. با توجه به نتایج این پژوهش و بر مبنای نظرات کارشناسان، ذخایر سنگ مس، زغالسنگ، آهن، طلا، کرومیت، سرب و روی، باریت، بوکسیت، فسفات و منگنز به ترتیب در رتبههای اول تا دهم قرار گرفتهاند. علاوه بر این، با وزندهی یکسان برای معیارها، منابع معدنی مس، زغالسنگ، کرومیت، آهن، سرب و روی، طلا، تالک، منیزیت و گل سفید، فسفات و باریت به ترتیب در رتبههای اول تا دهم قرار گرفتهاند. این پژوهش، با بهرهگیری از روش تحلیل سلسله مراتبی نیز انجام شده است[12]. در این پژوهش، تعداد 29 معیار در قالب شش معیار اصلی اقتصاد و بازار، فنی، سرمایهگذاری، اشتغال، اجتماعی و زیست محیطی و نیز معیارهای راهبردی تعریف گردیده است. استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی کلاسیک در این پژوهش، ذخایر سنگ مس، آهن، فسفات، سرب و روی، زغالسنگ، طلا، فلدسپار، کرومت، منگنز و کائولن را به ترتیب اولویتبندی نموده است. همچنین، معیارهای اقتصادی از بیشترین درجه اهمیت برخوردار بوده و معیارهای اجتماعی و زیست محیطی، کمترین درجه اهمیت را داشتهاند. علاوه بر موارد فوق، اولویتبندی منابع معدنی کشور با استفاده از روش تاکسونومی عددی[13] نیز انجام شده است. در این پژوهش، 19 ماده مختلف معدنی با در نظر گرفتن معیارهای نرخ رشد ارزش افزوده، سهم هر یک از مواد معدنی در تولید ناخالص داخلی، بهرهوری نیروی کار، اشتغالزایی، نسبت سرمایه به نیروی کار، سهم شاغلان متخصص به نیروی کار معدن، بزرگی بازار داخلی و جهانی، ارز آوری، سوددهی و نیز ظرفیتهای سرمایهگذاری جهت توسعه معادن به عنوان معیارهای تصمیم در نظر گرفته شده است. با توجه به نتایج این پژوهش، ذخایر سنگآهن، مس، سرب و روی، فسفات، طلا، کرومیت، بور، فلدسپار، منیزیت و زرنیخ به ترتیب در اولویتهای اول تا دهم قرار گرفتهاند.